Cmentarz żydowski w Zbąszyniu

Jest w Zbąszyniu miejsce, które mogłoby wyglądać zupełnie inaczej. Niewielki skwer w otoczeniu osiedla. Kilka drzew, ławki, samotna tablica, dęby. Dookoła domy, samochody, ulice, sklepy. Tego wszystkiego kiedyś tu nie było. Na miejscu tym gościła powaga i zaduma, jak przystało na żydowski cmentarz - kirkut. Chowani byli tu mieszkańcy Zbąszynia wyznania mojżeszowego. Bo przecież Zbąszyń był kiedyś miasteczkiem wielu kultur...

Z przekazów wynika, iż cmentarz został zniszczony przez Niemców w 1939 roku. Nie było to jednak całkowite zniszczenie, gdyż liczne płyty nagrobne przetrwały w tym miejscu do lat 70 XX w. Dopiero wówczas nastąpiła całkowita likwidacja cmentarza, a na jego miejscu wybudowano osiedle Kawczyńskiego. Na szczęście znaleźli się ludzie, którzy nie zapomnieli o żydowskim miejscu pochówku. W 1992 r., na pamiątkę dawnego kirkutu, ustawiono na skwerze tablicę w kształcie macewy. Napis po polsku i po hebrajsku to jedyna wskazówka, która sugeruje, po jakiej ziemi tak naprawdę stąpamy. 

To smutne, że kirkut zlikwidowano. W tamtych latach pewnie niezbyt chętnie mówiło się o żydowskiej historii Zbąszynia i mało kto pamiętał już o dawnych mieszkańcach. A Zbąszyń ma przecież silne i bardzo interesujące powiązania z narodem żydowskim. Po obecności Żydów w mieście pozostało niewiele śladów - kirkut zniszczono, synagogi nie ma, pozostała nazwa ulicy i trochę wspomnień. O tym, że Zbąszyń był świadkiem ogromnego dramatu narodu żydowskiego, świadczą również wydarzenia z 1938, kiedy to do miasta deportowano tysiące Żydów. Ale to już historia na odrębny post. Tymczasem potężne dęby strzegą świętości tego miejsca - świętości, której kiedyś ludzie nie potrafili uszanować...

Zainteresowanych tematem Żydów w Zbąszyniu, polecam zajrzeć na strony:
http://www.zbaszyn1938.pl/zbaszyn/
http://www.zbaszyn.com/historia/zydzi.htm
http://www.zbaszyn.com/historia/zydzi_deportacja.htm

Szczególnie polecam stronę grupy "Zbąszyński Balagan" - projekt realizowany przez zbąszyńskie liceum odkrywa wiele ważnych i interesujących kart z dziejów Zbąszynia:
http://zbaszynskibalagan.blogspot.com/
https://pl-pl.facebook.com/ZbaszynskiBalagan

A tutaj informacje o kirkucie w Zbąszyniu:
http://www.sztetl.org.pl/pl/article/zbaszyn/12,cmentarze/7531,cmentarz-zydowski/